کدینگ و حسابها در سیستمهای حسابداری

انواع حسابها و تعریف حساب و کدینگ در حسابداری

تعریف حساب: حساب مفهومی است که اطلاعات مربوط به هر یک از انواع دارایی، بدهی و سرمایه یک موسسه بر حسب اعداد قابل سنجش به پول در آن ثبت می شود.

انواع طبقه بندی حسابها در سیستم های حسابداری

طبقه بندی حسابها از لحاظ نوع حساب:

حسابها در حسابداری از لحاظ نوع حساب به 3 دسته حسابهای ترازنامه ای، حسابهای سود و زیانی و حسابهای انتظامی تقسیم می شود.

حسابهای ترازنامه ای: به مجموعه ای از حسابهایی که در ترازنامه منعکس شده و نشان دهنده وضعیت مالی شرکت باشند حسابهای ترازنامه ای گفته می شود و شامل حسابهای دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام می‌باشد.

حسابهای سود و زیانی: به مجموعه ای از حسابهایی که در صورتحساب سود و زیان منعکس شده و بیانگر عملکرد مالی شرکت باشد حسابهای سود و زیانی گفته می شود و شامل درآمدها و هزینه ها می باشد.

حسابهای انتظامی: حسابهایی که اثر مالی ندارند و تنها برای نگهداری تضمین ها به نفع یه به عهده شرکت استفاده می شوند و در پایان دوره مالی در یادداشتهای همراه صورتهای مالی افشاء می شوند.

طبقه بندی حسابها از لحاظ دایمی یا موقت بودن:

بر اساس این طبقه بندی حسابها به 2 دسته حسابهای دایمی و حسابهای موقت تقسیم می شوند.

حسابهای دایمی: به حسابهایی که مانده آنها در پایان سال، بعد از بستن حسابها به دوره مالی بعد منتقل می‌شود حسابهای دایمی گفته می شود و شامل حسابهای موجود در ترازنامه می باشد.

حسابهای موقت: به حسابهایی که مانده آنها در پایان سال، بعد از بستن حسابها صفر شده و به دوره مالی بعد منتقل نمی شود حسابهای موقت گفته می شود و شامل حسابهای موجود در صورتحساب سود و زیان می باشد.

طبقه بندی حسابها از لحاظ ماهیت حسابها:

حسابها به لحاظ ماهیت حسابهای با ماهیت بدهکار و حسابهای با ماهیت بستانکار طبقه بندی می شود. حسابهای دارای ماهیت بدهکار: حسابهایی که افزایش در آنها بصورت بدهکار و کاهش در آنها بصورت بستانکار نمایش داده می شود دارای ماهیت بدهکار هستند. داراییها و هزینه ها از قبیل حسابها می باشند.

حسابهای دارای ماهیت بستانکار: حسابهایی که افزایش در آنها بصورت بستانکار و کاهش در آنها بصورت بدهکار نمایش داده می شود دارای ماهیت بستانکار هستند. بدهیها، حقوق صاحبان سهام و درآمدها از این قبیل حسابها می باشند.

تعریف کدینگ

در تعریف کدینگ باید گفت که مجموعه ای از اعداد است که برای طبقه بندی اقلام به منظور سهولت در ثبت، جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها به کار می رود.

اهمیت استفاده از کدینگ حسابها

1- استاندارد سازی و ثبات رویه در برخورد با رویدادهای مالی به منظور افزایش قابلیت مقایسه

2- افزایش تهیه انواع گزارشات مالی متناسب با نیازهای مدیریت

3- کاهش زمان ثبت رویدادها و افزایش سرعت پردازش اطلاعات

4- اثربخشی در شناسایی، ثبت و تحلیل رویدادهای مالی

ساختار کدینگ در سیستم حسابداری

                                   سطح 1          گروه

                                   سطح 2          کل

                                   سطح 3          معین

                                   سطح 4          تفصیلی 1

                                   سطح 5          تفصیلی 2

                                   سطح 6          تفصیلی 3

                                   سطح 7          تفصیلی 4

در سیستم حسابداری از سه سطح اصلی گروه، کل، معین و سه سطح به عنوان سطوح تفصیلی استفاده می‌شود. سطوح تفصیلی در سیستم به صورت شناور معرفی می شوند و اصطلاحا به آن یونیک می گویند. منظور از یونیک بودن، آن است که هر کد تفصیلی مستقل از سطوح اصلی و تنها برای یکبار در سیستم تعریف می شود. در زیر به مثالهایی از نحوه ارتباط این سطوح با یکدیگر توجه کنید:

مثال 1: فرض می کنیم که کد گروه داراییهای جاری 11، کد حساب کل موجودی نقد و بانک 10 و کد حساب معین صندوق ریالی 01 باشد در این صورت کد حساب کل موجودی نقد و بانک 1110 و کد حساب معین صندوق ریالی 111001 خواهد بود.

مثال 2: فرض می کنیم که کد گروه داراییهای جاری 11، کد حساب کل موجودی نقد و بانک 10 و کد حساب معین صندوق ریالی 02 باشد در این صورت کد حساب کل موجودی نقد و بانک 1110 و کد حساب معین صندوق ریالی 111002 خواهد بود.

مثال 3: فرض می کنیم که کد گروه داراییهای جاری 11، کد حساب کل سپرده های کوتاه مدت 11 و کد حساب معین سپرده شرکت در مناقصه و مزایده 01 باشد در این صورت کد حساب کل سپرده های کوتاه مدت 1111 و کد حساب معین سپرده شرکت در مناقصه و مزایده 111101 خواهد بود.

مثال 4: فرض می کنیم که کد گروه داراییهای غیرجاری 12، کد حساب کل اموال، ماشین آلات و تجهیزات 10 و کد حساب معین ساختمان 01 باشد در این صورت کد حساب کل ساختمان 1210 و کد حساب معین ساختمان 121001 خواهد بود.           

مثال 5: فرض می کنیم که کد گروه دارایی های غیر جاری 12، کد حساب کل استهلاک انباشته اموال، ماشین‌آلات و تهیزات 11، کد حساب معین استهلاک انباشته ساختمان 01 باشد در این صورت کد حساب کل استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات 1211 و کد حساب معین استهلاک انباشته ساختمان 121101 خواهد بود.

 

تعریف حسابهای گروه:

 به اولین به این طبقه در طبقه بندی حسابها، گروه می گویند که سرفصلهای اصلی در صورتهای مالی را تشکیل می دهند. نوع حساب در این طبقه تعیین می گردد و در نتیجه زیرمجموعه هر گروه دارای انواع یکسانی می باشند. (برای مثال اگر نوع یک گروه سود و زیانی باشد، حسابهای معین زیرمجموعه این گروه نیز سود و زیانی خواهند بود.) طول کد گروه متناسب با نیازهای شرکت می تواند یک یا دو رقم باشد.

طبق استانداردهای حسابداری ایران گروههای زیر پیشنهاد می گردد:

• دارایی های جاری
• دارایی های غیرجاری
• بدهی های جاری
• بدهی های غیر جاری
• حقوق صاحبان سهام
• درآمدها
• هزینه ها
• حسابهای انتظامی

تعریف گروه داراییها

دارایی عبارت است از حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راههای دستیابی مشروع به آن منافع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است.

داراییهایی که کمتر از یک دوره مالی قابلیت نقدشوندگی داشته باشند داراییهای جاری و در غیر این صورت داراییهای غیر جاری گفته می شود.

تعریف گروه بدهیها

بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته است.

بدهیهای که کمتر از یک دوره مالی باید پرداخت شوند بدهیهای جاری و در غیر این صورت بدهیهای غیر جاری گفته می شود.

تعریف گروه حقوق صاحبان سهام

حقوق صاحبان سرمایه عبارت از باقیمانده ای است که از کسر جمع بدهیهای واحد تجاری از جمع داراییهای آن حاصل می شود.

تعریف گروه درآمدها

درآمد عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط می‌شود.

تعریف گروه هزینه ها

هزینه عبارت است از کاهش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به ستانده صاحبان سرمایه مربوط می شود.

همان طور که در جدول (1) مشاهده می شود کدینگ انواع حسابهای گروه انجام شده است.

جدول (1) کینگ گروه حسابها

کد گروه	سر فصل حساب	نوع حساب
11	داراییهای جاری	ترازنامه‌ای
12	داراییهای غیرجاری	ترازنامه‌ای
21	بدهیهای جاری	ترازنامه‌ای
22	بدهیهای غیرجاری	ترازنامه‌ای
31	حقوق صاحبان سهام	ترازنامه‌ای
41	فروش و درآمدها	سود و زیانی
51	هزینه ها	سود و زیانی
61	حسابهای انتظامی	انتظامی

تعریف حسابهای کل

این طبقه از حسابها شامل اقلام ترازنامه و صورت سود و زیان می باشند. در نوشتن دفاتر و گزارش گیری از این حسابها استفاده می شود. ماهیت حسابها در سطح کل به 3 نوع بدهکار، بستانکار و مهم نیست طبقه بندی می شود. ماهیت بدهکار برای حسابهای زیر مجموعه گروه داراییها و هزینه ها استفاده می شود، ماهیت بستانکار برای حسابهای زیر مجموعه گروه بدهیها، حقوق صاحبان سهام و درآمدها استفاده می شود، ماهیت مهم نیست برای حسابهای زیر مجموعه گروه حسابهای انتظامی استفاده می شود.

در نرم افزارهای حسابداری طول کد کل عبارت است از طول کد گروه مربوطه به اضافه ارقامی که به حساب کل اختصاص یافته است.

در جدول 2 مثال جامعی از انواع حسابهای کل گروه داراییهای جاری و غیر جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (2) کدینگ حسابهای کل دارایی شرکت نمونه

کد حساب کل	عنوان حساب	ماهیت حساب	گروه
1110	موجودی نقد و بانک	بدهکار	داراییهای جاری
1111	سپرده های کوتاه مدت	بدهکار	داراییهای جاری
1112	اسناد دریافتی	بدهکار	داراییهای جاری
1113	حسابهای دریافتی تجاری	بدهکار	داراییهای جاری
1114	سایر حسابهای دریافتی	بدهکار	داراییهای جاری
1115	سرمایه گذاریهای کوتاه مدت	بدهکار	داراییهای جاری
1116	موجودی مواد و کالا	بدهکار	داراییهای جاری
1117	کار در جریان ساخت	بدهکار	داراییهای جاری
1118	سفارشات و اقلام در راه	بدهکار	داراییهای جاری
1119	پیش پرداختها	بدهکار	داراییهای جاری
1210	اموال، ماشین آلات و تجهیزات	بدهکار	داراییهای غیر جاری
1211	استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات	بدهکار	داراییهای غیر جاری
1212	زمین	بدهکار	داراییهای غیر جاری
1213	داراییهای ثابت در جریان تکمیل	بدهکار	داراییهای غیر جاری
1214	سرمایه گذاریهای بلند مدت	بدهکار	داراییهای غیر جاری
1215	سایر داراییها	بدهکار	داراییهای غیر جاری

در جدول 3 مثال جامعی از انواع حسابهای کل گروه بدهیهای جاری و غیر جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (3) کدینگ حسابهای کل بدهی شرکت نمونه

کد حساب	عنوان حساب	ماهیت حساب	گروه
2110	حسابهای پرداختنی تجاری	بستانکار	بدهیهای جاری
2111	اسناد پرداختی کوتاه مدت	بستانکار	بدهیهای جاری
2112	سایر حسابهای پرداختنی	بستانکار	بدهیهای جاری
2113	سپرده های دریافتی	بستانکار	بدهیهای جاری
2114	پیش دریافتها	بستانکار	بدهیهای جاری
2115	ذخیره مالیات بر درآمد	بستانکار	بدهیهای جاری
2116	سود سهام پرداختنی	بستانکار	بدهیهای جاری
2117	تسهیلات و اعتبارات مالی دریافتی	بستانکار	بدهیهای جاری
2210	اسناد پرداختنی بلند مدت	بستانکار	بدهیهای غیرجاری
2211	حسابهای پرداختنی بلند مدت	بستانکار	بدهیهای غیرجاری
2212	تسهیلات مالی دریافتی بلند مدت	بستانکار	بدهیهای غیرجاری
2213	ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان	بستانکار	بدهیهای غیرجاری

همانطور که در جدول 4 مشاهده می شود مثال جامعی از انواع حسابهای کل گروه حقوق صاحبان سهام به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (4) کدینگ حسابهای کل حقوق صاحبان سهام شرکت نمونه

کد حساب کل	عنوان حساب	ماهیت حساب	گروه
3110	سرمایه	بستانکار	حقوق صاحبان سهام
3111	اندوخته قانونی	بستانکار	حقوق صاحبان سهام
3112	سایر اندوخته ها و صرف سهام	بستانکار	حقوق صاحبان سهام
3113	سود (زیان) انباشته	بستانکار	حقوق صاحبان سهام

در جدول 5 مثال جامعی از انواع حسابهای کل گروه درآمدها همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (5) کدینگ حسابهای کل درآمدها در شرکت نمونه

کد حساب کل	عنوان حساب	ماهیت حساب	گروه
4110	فروش	بستانکار	درآمدها
4111	برگشت از فروش و تخفیفات	بستانکار	درآمدها
4112	سایر درآمدهای عملیاتی	بستانکار	درآمدها

در جدول 6 مثال جامعی از انواع حسابهای کل گروه هزینه ها به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (6) کدینگ حسابهای کل هزینه ها در شرکت نمونه

کد حساب کل	عنوان حساب	ماهیت حساب	گروه
5110	قیمت تمام شده کالای فروش رفته	بدهکار	هزینه ها
5111	هزینه های عملیاتی	بدهکار	هزینه ها
5112	هزینه های استهلاک	بدهکار	هزینه ها
5113	هزینه های مالی	بدهکار	هزینه ها

تعریف حسابهای معین

معین آخرین سطح اصلی حسابهاست، یعنی تعریف هر حساب فقط تا سطح معین جهت صدور اسناد حسابداری الزامی بوده و تعریف سطوح تفصیلی برای معین ها بر حسب نیاز هر شرکت بصورت اختیاری انجام می گردد. این سطح همچنین، سطح عملیاتی سیستم نیز می باشد که در صدور سند استفاده می شود.

کد سطح معین عبارت است از کد گروه، کد کل و ارقامی که به معین اختصاص دارد. حسابها در سطح معین با تفصیلی و در سطح مختلف ارتباط پیدا می کنند. ارتباط حساب معین با حساب تفصیلی در سطوح مختلف جهت صدور صحیح تر و دقیق تر اسناد حسابداری و همچنین گزارش گیری شفاف تر استفاده می شود. علاوه بر این ماهیت یک حساب از نظر بدهکار یا بستانکار بودن در طی دوره یا انتهای دوره در این سطح تعریف می شود.

در جدول 7 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه داراییهای جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (7) کدینگ حسابهای معین داراییهای جاری شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
111001	صتدوق ریالی	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111002	صندوق ارزی	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111003	تنخواه گردان	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111004	موجودی بانکهای ریالی	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111005	موجودی بانکهای ارزی	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111006	وجود در راه	بدهکار	موجودی نقد و بانک
111101	سپرده شرکت در مناقصه و مزایده	بدهکار	سپرده های کوتاه مدت
111102	سایر سپرده ها	بدهکار	سپرده های کوتاه مدت
11201	چکهای در جریان وصول	بدهکار	اسناد دریافتی
111202	اسناد در جریان وصول	بدهکار	اسناد دریافتی
11301	اشخاص حقوقی	بدهکار	حسابهای دریافتنی تجاری
111302	اشخاص حقیقی	بدهکار	حسابهای دریافتنی تجاری
111401	مساعد حقوق	بدهکار	سایر حسابهای دریافتنی
111402	وام ضروری کارکنان	بدهکار	سایر حسابهای دریافتنی
111501	سپرده های کوتاه مدت نزد بانکها	بدهکار	سرمایه گذاریهای کوتاه مدت
111502	سهام سایر شرکت ها	بدهکار	سرمایه گذاریهای کوتاه مدت
111601	موجودی مواد اولیه	بدهکار	موجودی مواد و کالا
111602	موجودی کالاهای ساخته شده	بدهکار	موجودی مواد و کالا
111603	کالای امانی ما نزد دیگران	بدهکار	موجودی مواد و کالا

در جدول 8 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه داراییهای غیر جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (8) کدینگ حسابهای معیین داراییهای غیر جاری شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
121001	ساختمان	بدهکار	اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121002	ماشین آلات	بدهکار	اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121003	وسایط نقلیه	بدهکار	اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121004	اثاثه و منصوبات	بدهکار	اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121101	استهلاک انباشته ساختمان	بستانکار	استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121102	استهلاک انباشته ماشین آلات	بستانکار	استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121103	استهلاک انباشته وسایط نقلیه	بستانکار	استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121104	استهلاک انباشته و منصوبات	بستانکار	استهلاک انباشته اموال، ماشین آلات و تجهیزات
121201	زمین	بدهکار	زمین
121301	ساختمان در حال تکمیل	بدهکار	داراییهای ثابت در جریان تکمیل
121302	ماشین آلات در دست تکمیل	بدهکار	داراییهای ثابت در جریان تکمیل
121401	سرمایه گذاری در شرکتهای تابعه	بدهکار	سرمایه گذاریهای بلند مدت
121501	حق الامتیازها	بدهکار	سایر داراییها
121502	سرقفلی	بدهکار	سایر داراییها

در جدل 9 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه بدهیهای جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (9) کدینگ حسابهای معین بدهیهای جاری شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
211001	اشخاص حقوقی	بستانکار	حسابهای پرداختنی تجاری
211002	اشخاص حقیقی	بستانکار	حسابهای پرداختنی تجاری
211101	اسناد پرداختنی ریالی	بستانکار	اسناد پرداختنی کوتاه مدت
211201	بیمه پرداختنی	بستانکار	سایر حسابهای پرداختنی
211201	دستمزد پرداختنی	بستانکار	سایر حسابهای پرداختنی
211301	سپرده های دریافتی حسن انجام کار	بستانکار	سپرده های دریافتی
211401	پیش دریافت فروش	بستانکار	پیش دریافتها
211501	ذخیره مالیاتی	بستانکار	ذخیره مالیات
211601	سود سهام پرداختنی	بستانکار	سود سهام پرداختنی
211701	وامهای بانکی	بستانکار	تسهیلات مالی دریافتی

در جدول 10 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه بدهیهای غیر جاری به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (10) کدینگ حسابهای معین بدهیهای غیر جاری شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
221001	اسناد پرداختنی بلند مدت ریالی	بستانکار	اسناد پرداختنی بلند مدت
221101	حسابهای پرداختنی بلند مدت	بستانکار	حسابهای پرداختنی بلند مدت
221201	وامهای پرداختنی بلند مدت	بستانکار	تسهیلات مالی دریافتی بلند مدت
221301	ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان	بستانکار	ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

در جدول 11 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه حقوق صاحبان سهام به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (11) کدینگ حسابهای معین حقوق صاحبان سهام شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
311001	سرمایه ثبت شده	بستانکار	سرمایه
311002	سرمایه ثبت شده	بستانکار	سرمایه
311101	اندوخته قانونی	بستانکار	اندوخته قانونی
311201	صرف سهام	بستانکار	سایر اندوخته ها و صرف سهام
311202	اندوخته احتیاطی	بستانکار	سایر اندوخته ها و صرف سهام

در جدول 12 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه درآمدها به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (12) کدینگ حسابهای معین درآمدهای شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
411001	فروش داخلی محصولات	بستانکار	فروش
411002	فروش خارجی محصولات	بستانکار	فروش
411101	برگشت از فروش و تخفیفات	بستانکار	برگشت از فروش و تخفیفات
411201	درآمد فروش ضایعات	بستانکار	سایر درآمدهای عملیاتی

در جدول 13 مثال جامعی از انواع حسابهای معین گروه هزینه ها به همراه کدینگ مربوطه ارائه شده است.

جدول (13) کدینگ حسابهای معین هزینه های شرکت نمونه

کد حساب معین	عنوان حساب	ماهیت حساب	حساب کل
511001	قیمت تمام شده کالای فروش رفته	بدهکار	بهای کالای فروش رفته
511101	هزینه اداری و تشکیلاتی	بدهکار	هزینه های عملیاتی
511102	هزینه توزیع و فروش	بدهکار	هزینه های عملیاتی
511201	هزینه استهلاک ساختمان	بدهکار	هزینه های استهلاک
511202	هزینه استهلاک ماشین آلات	بدهکار	هزینه های استهلاک
511301	هزینه کارمزد وامها	بدهکار	هزینه های مالی
511302	هزینه تمبر و سفته	بدهکار	هزینه های مالی

منابع